Autor: Thuy Schmalz

Kim De L’Horizon và „Dẻ gai“ – tiểu thuyết tiếng Đức hay nhất của năm 2022 – Deutscher Buchpreis 2022
Mình mua cuốn này vì quan tâm đến giải thưởng thường niên Deutscher Buchpreis và cũng vì tác giả khiến mình tò mò 🙂

Trích đoạn „Dẻ gai“ (nguyên tác „Blutbuch“)

„Chẳng hạn như cháu không bao giờ chính thức nói „điều này“ với bà. Như có lần cháu trang điểm tới uống cà phê, mang theo một hộp Lindt&Sprüngli (loại cỡ vừa chứ không phải hộp nhỏ như thường thấy), hoặc sau này mặc váy ngắn tới ăn Giáng Sinh. Cháu biết, hoặc cho rằng, mẹ đã nói điều này với bà. „Điều này“. Hẳn mẹ phải nói „điều này“ với bà, vì cháu không thể nói „điều này“. Đó thuộc về những điều người ta không thể nói. Cháu nói „điều này“ với bố, bố nói „điều này“ với mẹ, mẹ hẳn đã nói „điều này“ với bà.
Những chuyện mà chúng ta không bao giờ nói: vết bớt to tướng trên tay trái của mẹ, sự nặng nề bố vác theo vào nhà – mỗi khi đi làm về; như vác theo một con hươu chết to đùng, ướt nhẹp, thối rữa; nết ăn chép miệng to của bà, phân biệt chủng tộc của bà, nỗi buồn của bà khi ông mất; gu chọn quà dở tệ của bà; cô người tình mẹ có khi cháu khoảng bảy tuổi, chiếc hoa tai bạc cô ấy tặng mẹ khi chia tay, chiếc hoa tai tựa giọt lệ dài chảy từ dái tai cho tới tận xương quai xanh của mẹ khi mẹ còn đeo nó để khiêu khích bố; vô số canh giờ cháu dùng để hứng chiếc hoa tai trượt từ tay này sang tay khác – những lúc cháu cảm thấy không bị quan sát -, giơ nó dưới ánh mặt trời để nó ném lên tường những họa tiết rực lửa, khao khát cháy bỏng muốn đeo chiếc hoa tai đó, tiếng nói nội tâm câm nín cấm cháu làm thế, khát vọng muốn có một cơ thể, khao khát được du lịch vòng quanh thế giới của mẹ. Chúng ta không bao giờ nói về chính trị hay văn học, về xã hội phân cấp hay Foucault hoặc về chuyện mẹ bỏ học phổ thông hồi cấp ba khi cháu chào đời. Chúng ta không bao giờ nói về chuyện bà mọc râu khi mang thai mẹ, người ta gọi đó là „chứng rậm lông“. Chúng ta không bao giờ nói về chuyện bà đã xử lý nó như thế nào, dùng dao cạo, dùng sáp nến hay dùng nhíp để nhổ những sợi râu đen, liệu bà có uống thuốc đối kháng androgen để khống chế lượng testosterone – mà cơ thể của bà „sản xuất quá liều“ – chúng ta không bao giờ nói về chuyện người ta nhìn bà ra sao, bà đã phải xấu hổ đến thế nào. Đương nhiên chúng ta không bao giờ nói về chỗ kín, về cái chết, về cái chết của bà, về bệnh đãng trí ngày càng lớn của bà. Chúng ta nói rất nhiều về những cuốn album gia đình, về từng bức hình trong đó. Tuy nhiên chúng ta không bao giờ nói về chuyện trông ông tức cười ra sao trong những tấm ảnh chụp cùng nhóm huynh đệ, về cách họ ưỡn ngực, dạng chân toét miệng cười nhìn vào máy ảnh. Chúng ta không bao giờ nói về cô gái lượn lờ trong những cuốn album đó đến một độ tuổi nhất định, thường nắm tay bà, thỉnh thoảng nắm tay một trong số 5 người anh của bà, không, chúng ta không bao giờ nói về chuyện cô em gái Irma nhỏ tuổi nhất này đã biến đi đâu mất. Chúng ta không bao giờ nói về việc liệu những gia đình khác có thấy thật vất vả khi phải cố tỏ ra mình cũng như bao gia đình khác. Chúng ta không bao giờ nói về bình thường, không bao giờ nói về dị thường, dị tính, chúng ta không bao giờ nói về tầng lớp, về thứ gọi là thế giới „thứ ba“, về những lưới nấm bí mật rộng và mịn hơn trong hình dung của chúng ta. Chúng ta không bao giờ nói về tất cả những con đường thế giới đã trải sẵn, trải sẵn cho chúng ta để rồi trốn chạy khỏi chúng ta, những con đường ngoằn ngèo, những con đường nằm trong bóng cây dương lớn, những con đường cằn cỗi vô tận quấn quanh thế giới này như những sợi chỉ quấn quanh cuộn chỉ, nhưng chúng ta lại nói về những con đường đều có tên „Jakobsweg“.
Vài tuần trước, chúng ta ngồi trên ghế sofa, bà cho cháu xem một cuốn album. Cháu buộc mình phải tỏ ra quan tâm hệt như mười lần trước khi bà kể về những bức ảnh này bằng chính những lời bình phẩm ấy. Chúng ta cùng xem bức ảnh của mẹ bà khi mang thai bà, bức ảnh khiến cháu kinh ngạc những lần đầu tiên vì nhìn thấy một người phụ nữ trần truồng, trong một cuốn album gia đình tiểu tư sản năm 1935. Đột nhiên bà ngừng lời, nhìn cháu và hỏi: „Vì sao không bao giờ có cháu ở đó?“
Cháu ngồi bên bàn viết của mình ở Zurich, cháu hai mươi sáu tuổi, trời đang dần tối, một trong những buổi tối mùa đông khi người ta đã thoảng thấy một chút xuân, một mùi mềm mại: của những đóa kim ngân hoa, quá ngọt và hồng nhạt; của những người lại bắt đầu chạy bộ, mang theo mồ hôi của họ qua những con phố quá sạch. Cháu không chạy bộ. Cháu ngồi đây và cắn móng tay, mặc kệ lớp sơn chống cắn ecrinal đắng ngoét, cháu nhai cho tới khi vành móng trắng cụt lủn và vẫn tiếp tục, cháu không ngừng đẩy lớp móng trắng này tụt xuống phía sau. Nửa năm trước, cháu nhận công việc chán ngây ngất trong kho lưu trữ nhà nước, cả ngày kẹt giữa những kệ giá sâu trong lòng đất, phân hạng hồ sơ bệnh án của những bệnh nhân đã chết từ lâu, không nói với ai, mãn nguyện, vô hình. Cháu để tóc dài, về nhà và lại ngồi xuống đây, bên bàn viết, nơi cháu có thể nhìn thấy những cây sồi trong vườn hàng xóm, nơi cháu hồi tưởng về những cây dẻ gai, những cây dẻ gai của chúng ta, những cây sồi to lớn, lá đỏ giữa khu vườn của chúng ta. Cháu viết. Nếu bạn Dina và Mo ngồi đâu đó, viết và nhắn cho cháu: „Muốn đến uống chút gì không?“, cháu sẽ không nhắn lại. Cháu cố viết, khi không thể viết, khi chìm lỉm trong đới gian triều của quá khứ, cháu sẽ cạo râu, tắm và đạp xe ra vùng ngoại ô thành phố, ra riềm thăn như người Anh hay nói. Cháu tìm kiếm các trạm xăng và sân bóng, cháu lượn lờ đạp lên xuống trước các phòng tập thể dục. Ứng dụng Grindr là ngọn đuốc tái nhợt của cháu trong đêm tích tụ, nó dẫn cháu tới chỗ những người đàn ông cháu tìm, cháu cần, cháu được cần, cháu để họ nhấc váy lên sau lều dựng xe đạp, cháu để họ ấn vào trong người cháu, nhanh và vô cảm, cháu thừa cảm xúc, đâu cần thêm nữa, cháu chỉ cần một cú thọc tợn từ họ. Cháu kết nghĩa chị em với tấm lưới sắt hoen rỉ của phòng tập thể dục tại đó bằng cách bấu chặt lấy nó. Lần sau cháu sẽ kết nghĩa chị em với khu vực lối vào khán đài đã bị lãng quên, nơi cho cháu điểm tựa, last but not least cháu ép má mình thật lâu vào cửa phòng chờ của vệ sĩ, cho tới khi cảm xúc lại ùa về trong da thịt. Sau đó cháu về nhà, tinh trùng còn ở trong và mùi đàn ông lạ còn dính trên người, cảm giác ấm áp ở giữa trống trải đủ lấp đầy khoảng thời gian về nhà. Rồi cháu đi vệ sinh, lại cạo râu, cạo nách, chân, chỗ kín, cháu luôn sợ khả năng tối ngủ chợt tỉnh giấc và có mùi của một người khác. Rồi cháu lại đi vệ sinh lần nữa để tống ra chỗ tinh trùng còn lại trong người, đi tắm, lấy miếng bọt biển kì cọ, thoa kem. Da cháu nổi đỏ vì cạo nhiều lần. Cháu lại ngồi xuống bên bàn viết, vào tầm ngắm những cây sồi, giờ cháu mới nhận ra cháu viết cho bà từ nãy đến giờ. Khi không viết, cháu đọc hoặc nghĩ đến khả năng đem thân mình ra đường Jacobsweg, nghĩ đến khả năng bước đi cho tới khi cháu không còn nghĩ gì nữa hoặc đến Santiago de Compostela hoặc ra tới biển, nghĩ đến khả năng không làm tất cả những điều đó.
Chúng ta không bao giờ nói về chuyện bà không còn tìm thấy đường về nhà vào một buổi chiều nọ, mẹ nhận được cuộc gọi của cảnh sát. Chúng ta không bao giờ nói về chuyện đưa bà vào nhà dưỡng lão, về chuyện tháng trước bà phát bệnh nặng, tỉnh dậy trong trung tâm phục hồi, bà hỏi ban công nhìn ra toàn cảnh thành phố Bern đâu. Khi đó mẹ nói: „Nhưng người ta đã dỡ nó rồi mà, nó không còn chắc chắn nữa.“ Bà bảo: „À đúng rồi“, bật cười hơi to về bản thân mình rồi nói về khóm phong lữ thảo trên ban công. Cháu ghét mẹ nhát gan đã không nói với bà sự thật, cháu thấy bực mình rồi chính cháu lại cảm động không ngờ trước lo lắng của mẹ về bà. Mẹ đột nhiên trở thành caring daughter, cháu thì không, cháu nghĩ, mẹ không thể biến con thành caring daughter. Sau đó cháu từ biệt mẹ, lạnh lùng hơn bình thường. Chúng ta không nói về việc rất có khả năng bà sẽ phát bệnh trong vòng 6 tháng tới („bà ấy sẽ phát bệnh“ – thứ ngôn ngữ ngành y này, cứ như bà cố tình làm điều đó), chúng ta không nói về việc rất có khả năng lần phát bệnh này sẽ phá hủy nốt phần trí nhớ còn lại của bà.
Giờ đã là đêm. Cháu hình dung ra cảnh bà đang đứng trước cửa sổ trong khu phục hồi, đối mặt với đêm. Cháu cảm nhận được bà đang dần biến mất. Bà yêu dấu, cháu còn muốn viết cho bà, trước khi bà hoàn toàn biến mất khỏi cơ thể bà hoặc không còn tiếp cận với kí ức của mình được nữa.
Cháu muốn có thể nói với bà rằng cháu sợ bà, rằng ngày đó cháu làm vỡ lọ mứt mâm xôi bà vừa làm mà bà lại tưởng mẹ làm vỡ nó, rằng đúng là mẹ cũng nhận lỗi để bảo vệ cháu và bà đã đay nghiến mẹ. Vì chuyện đó mà đến giờ lương tâm cháu vẫn còn cắn rứt, đối với cả hai người. Cháu muốn biết điều gì đã xảy ra với bà cô Irma, với cô gái nắm tay bà đi trong các cuốn album gia đình rồi biến mất. Cháu muốn hiểu là bà thì như thế nào: một người phụ nữ bình thường của tầng lớp bình dân ở Thụy Sỹ của thế kỷ 20. Cháu muốn hiểu vì sao cháu gần như không có kí ức nào về thời thơ ấu, mà nếu có, lại chỉ về bà. Cháu muốn tìm được một ngôn ngữ có thể dùng để hỏi bà: „Người như cháu đang ở đâu?“ Cháu muốn biết sự khốn nạn này vào mạch máu chúng ta như thế nào.
Bà quá lớn tiếng, quá khiêu khích, quá thô lỗ, bà không bao giờ biết lắng nghe, bà gửi tiền cho cháu và viết thêm một câu: „Cháu biết cháu có thể tới thăm bà bất cứ lúc nào.“ Cháu xin lỗi vì cháu là một đứa cháu hư. Cháu quá mỏng để có thể ngoan hiền.
Bà yêu dấu. Khi nghĩ đến bà, cháu nghĩ đến tất cả những gì chúng ta đã và không bao giờ có thể nói với nhau. Cháu nhớ bà luôn kiêu hãnh dùng những từ mà tiếng Đức ở Bern đã mượn từ tiếng Pháp. Tuy có thể hiểu được niềm kiêu hãnh này nhưng nó khiến cháu vô cùng khó chịu. Vì tiếng Pháp là do Napoleon đem tới cho chúng ta, đó là ngôn ngữ xâm lược, ngôn ngữ của người chỉ huy tuy văn minh nhưng bạo ngược. Ông ta đem ngôn ngữ đến cho chúng ta và cả vài điều luật, nhưng ngược lại cũng đánh cắp kho báu thành Bern lừng danh khắp châu Âu. Cũng phải vài trăm triệu đấy, nếu đổi thành giá đồng franc Thụy Sỹ hiện tại (lại từ franc!). Ông ta dùng nó để trả nợ và cho trận đánh Ai Cập. Cháu biết, giờ cháu đang mèo già khóc chuột, vì từ cuối thế kỷ 19 chính chúng ta cũng vô địch thế giới về cướp tài chính cao. Nhưng bước ăn cắp của Napoleon đã khiến Thụy Sỹ đầu thế kỷ 19 trở thành quốc gia với mức nhập cư cao ngất ngưởng với hệ quả thuế kéo dài đến tận thế kỷ 20: Vì trước đó người dân Bern không phải đóng thuế. Cháu thấy thật nực cười khi bà kiêu hãnh mang theo thành quả của người đàn ông góp phần gây ra sự nghèo đói của bà.“ (….)

Mình biết đến Walter Moers qua cuốn tiểu thuyết „13½ cuộc đời của thuyền trưởng Gấu Xanh„, mua đọc cho bọn trẻ con nhà mình vì nhan đề rất lạ. Và mình ngay lập tức đã bị giọng văn cũng như châu lục Zamonien cực kì hấp dẫn.

Walter Moers là ai?
Họa sĩ minh họa truyện tranh, nhà văn, đồng thời là người phát minh ra châu lục Zamonien, nổi tiếng nhờ chuỗi tiểu thuyết Zamonien dành cho các bạn nhỏ. Đây là chuỗi tiểu thuyết thuộc thể loại viễn tưởng với rất nhiều những nhân vật kì lạ, thú vị và hay ho. Tác phẩm của Walter Moers thường lồng ghép cả nhiều lĩnh vực khác như phim ảnh và âm nhạc.

Mời các bạn đến với một vài trích đoạn từ của tác phẩm: „13½ cuộc đời của thuyền trưởng Gấu Xanh„:

„Lời nói đầu

Gấu Xanh có hai mươi bảy cuộc đời. Trong cuốn sách này, tôi sẽ tiết lộ 13 ½ trong số đó, sẽ im lặng về số còn lại. Gấu phải có những mặt đen tối của mình, điều này khiến Gấu hấp dẫn và huyền bí.

Người ta thường hỏi tôi, ngày đó như thế nào. Tôi đáp: Ngày đó có nhiều thứ hơn bây giờ. Vâng, có đảo, những vương quốc huyền bí và cả những châu lục hiện đã biến mất – bị sóng cuốn trôi, chìm trong đại dương vĩnh hằng. Bởi vì đại dương dâng ngày càng cao, tuy rất chậm, nhưng không khoan nhượng, cho đến một ngày cả hành tinh của chúng ta ngập nước – không uổng việc nhà tôi ngự trên mỏm núi cao, không uổng việc nó vẫn còn là một con tàu vượt biển. Tôi muốn kể về những hòn đảo và vương quốc này, về những sinh linh và những điều kỳ diệu đã bị nhấn chìm cùng chúng.

Nếu phải khẳng định rằng 13 ½ cuộc đời đầu tiên của tôi diễn ra bình lặng, hẳn là tôi nói láo (mà lâu nay người ta vẫn biết đấy không phải là bản chất của tôi). Tôi chỉ có thể nói: Cướp biển tí hon. Ma Klaubauter. Phù thủy nhện rừng. Sóng nói láo. Khổng lồ bánh qui. Trùng núi âm u. Ma râu núi. Khổng lồ không đầu. Đầu khổng lồ không thân. Chim sáo. Ảo ảnh bị giam cầm. Người tuyết mộng du. Vòi rồng vĩnh hằng. Quỉ dạ xoa. Ma cà rồng xấu tính. Hoàng tử từ không gian khác. Giáo sư bảy não. Sa mạc ngọt ngào. Người man đi lỗ mãng. Chó lai. Người lùn rừng nhiệt đới biết đấu võ. Cát tư duy. Chuột chũi biết bay. Tàu chiến ma quái. Hang lò nướng. Đảo ẩm thực. Người cát dưới lòng đất. Rồng con kênh. Những cuộc bốc phét tay đôi kịch tính. Lỗ hổng không gian. Nhạc cụ Voltigor. Người lùn núi hung hăng. Người vô hình. Bão cát vuông góc. Người tí hon Venedig. Rắn Midgard tử tế. Chuột gián gớm giếc. Thung lũng của những ý tưởng bị bỏ đi. Lợn mũi dài. Vịt chân to. Núi mòn rỉ. Thìa nghe lỏm. Ốc thời gian. Cá ngựa quỷ. Cây khoai ma. Ma cà rồng thính mũi. Ma tàng hình. Khí thối. Những mối nguy hiểm chết người. Tình yêu vĩnh cửu. Cứu cánh vào giây cuối cùng…

Nhưng tôi không muốn tiết lộ gì trước đâu!

Cứ nghĩ đến thời đó là lòng tôi lại tràn ngập nỗi buồn thương. Nhưng chiếc đồng hồ cuộc đời vốn không để mình quay trở lại. Thật đáng tiếc, nhưng cũng thật công bằng.

Và bây giờ, thu qua đông tới thuận theo lẽ tự nhiên. Mặt trời, lạnh như mặt trăng, chìm dần vào đại dương băng xám, gió thoảng mùi tuyết. Có cả một mùi hương khác trong không khí, mùi lửa cháy từ nơi xa xôi, lẫn thêm chút quế – mùi của phiêu lưu mạo hiểm là như thế đấy! Trước đây tôi thường lần theo mùi hương này, nhưng giờ tôi có việc quan trọng hơn: Tôi cần truyền lại cho hậu duệ những kí ức cuộc đời. Bóng ma băng giá đầu tiên đang xòe ngón co quắp lần qua khe cửa khoang tàu và tóm lấy chân tôi. Những mụ phù thủy băng vô hình đang vẽ hoa tuyết lên cửa sổ. Tuy không phải là mùa tôi thích, nhưng lại đúng dịp để đun nóng một bình ca cao (cho thêm chút rượu rum), chuẩn bị sẵn 13 ½ tẩu thuốc, 13 ½ miếng bánh mì quẹt mứt và 13 ½ cây bút chì gọt nhọt để bắt đầu ghi lại 13 ½ cuộc đời đầu tiên của tôi.

(…)

Bữa sáng

Sáng hôm sau, dàn chim giao hưởng ríu rít đánh thức tôi khỏi những giấc mơ khám phá. Một con bướm khổng lồ đẹp mê hồn ngồi trên mũi tôi, cánh phe phẩy làn hơi mát lạnh. Trước cây cọ gần đó, một quả dừa rơi xuống nền cát cạnh tôi, nứt đôi thành hai nửa y hệt nhau, không để sánh ra một giọt sữa ngọt ngào nào. Sữa dừa ngon tuyệt, tươi mát, cùi dừa tan như kem trên lưỡi.

Một đoàn vũ công chim ruồi chợt xuất hiện phía trên tôi, tạo thành chuỗi hạt rồi vo ve biến mất trong rừng cọ. Có vẻ như hòn đảo này muốn đích thân nghênh đón người khám phá nó. Đã đến lúc đi kiểm tra của cải của tôi rồi. Tôi rũ sạch cát trên lông rồi tiến vào lòng đảo.

Cho đến tận bây giờ tôi vẫn chưa tìm được từ nào xứng với thiên đường huy hoàng của đảo Gấu Xanh, dù chỉ là một chút. Những cây cọ cao to rủ bóng đứng sát bên nhau, lá vàng, thân trắng như tuyết, xung quanh bồng bềnh những đám mây bướm sặc sỡ. Vài con bướm riêng lẻ to bằng chim hải âu, cánh lấp lánh màu ngọc trai; những đóa hoa tôi chưa từng thấy mọc dưới khóm cọ, lá đài màu bạc, cánh bằng thủy tinh.
Lá đài của những bông khác lại như được làm từ thứ ánh sáng xanh biết hát, khúc ngân khe khẽ, nhút nhát như của những thiên thần nhỏ bé chăm chỉ. Tôi bước qua khóm cây cao lớn thơm mùi vani đang xòe những phiến lá to bản nhiều màu như con công xòe đuôi. Lại có những bông hoa từa tựa như tulip, thân vàng mảnh thường xuyên đổi màu. Nếu nhìn chúng thật lâu, chúng sẽ trở nên đỏ ối và cười khúc khích. À thì ra đây là tiếng khúc khích mà tôi đã nghe thấy trước khi ngủ thiếp đi.
Tôi bước vào lối nhỏ trong rừng. Viền đường lấp lánh lân tinh những đóa lan xanh nhạt trong bóng cọ sâu thẳm, bong bóng xà phòng lung linh nhô lên từ lá đài. Vài bông lan khác đứng chen vào giữa, dùng lưỡi dài chọc nổ bong bóng. Đoàn vũ công chim ruồi đã tụ tập phía trên lối nhỏ, nhí nhố bay đội hình.

Ao dầu

Điều kì lạ nhất ngự ở trung tâm: một cái ao nhỏ ngào ngạt dầu sôi sùng sục. Khi tôi tới gần, có vẻ như tiếng tí tách và xèo xèo của mỡ lại càng to hơn. Bên bờ ao mọc những cây thân dài, củ tựa khoai tây. Chúng uốn mình chúi đầu vào chất lỏng sôi sùng sục. Tôi chỉ có thể kinh ngạc chứng kiến cảnh tượng này. Một mùi hương khiến người ta thèm nhỏ dãi tỏa ra từ thân cây đang kêu xèo xèo. Rồi cây uốn mình trở lại, thả xuống vài củ đã rán chín trước chân tôi. Tôi nhặt một củ lên nếm thử. Ôi trời, niềm hạnh phúc không lời tả nổi! Tôi chưa từng được nếm món mĩ vị nào như thế. Tôi ngốn ngấu hết những củ khoai tây còn lại.

Càng tiến sâu vào đảo, thảm thực vật càng trở nên vô cùng kì lạ. Một mạch lưới chi chít sông suối len lỏi giữa những khóm cây. Khi quan sát chúng gần hơn, tôi phát hiện ra chúng có màu sắc khác nhau. Vài sông trông như nước bình thường, có sông lại trắng như sữa hoặc vàng như nước cam. Tôi cúi xuống uống một con sông màu vàng. Đúng là nước cam thật. (…)

Quelle: https://www.proasyl.de/news/faq-fragen-und-antworten-zum-chancen-aufenthaltsrecht/

Khoảng 135.000 người ở Đức hiện có thể hưởng quyền cư trú này, thoát khỏi việc tạm dung xâu chuỗi (Kettenduldung). Các chính trị gia vẫn đang thảo luận, sau đây là một số thông tin quan trọng do PRO ASYL cung cấp:

Chancen-Aufenthaltsrecht (tạm dịch: Quyền cư trú -cơ hội) bắt đầu được áp dụng khi nào?

Điều này vẫn chưa rõ. Đầu tháng 7 năm 2022, nội các liên bang đã đưa ra dự thảo luật, dự thảo này có lẽ sẽ được quốc hội thảo luận và quyết định vào khoảng tháng 10. Nghĩa là cho tới lúc đó, các đại biểu quốc hội vẫn có thể đề cử những thay đổi. Quyền cư trú này có lẽ sẽ có hiệu lực từ tháng 12 năm 2022.

Đã xác định được nội dung của quyền cư trú này chưa?

Phần lớn nội dung thì đã có. Nhưng hiện tại, đây vẫn mới là dự thảo mà chính phủ liên bang đưa ra đầu tháng 7, các thành viên của quốc hội vẫn còn có thể thay đổi những nội dung này.

Mục đích của quyền cư trú này là gì?

Theo thỏa thuận liên minh, quyền cư trú này nhằm chống lại hình thức tạm dung xâu chuỗi đang được áp dụng trên thực tế. Những ai chỉ được tạm dung cho đến ngày 1 tháng 1 năm 2022 (tạm hoãn trục xuất, người đó vẫn có nghĩa vụ phải rời khỏi Đức), sẽ có thể được cấp thị thực cư trú thử một năm, có cơ hội được ở lại lâu dài.

Như thế thì đây là cơ hội tốt cho khoảng 135.000 người đã sống nhiều năm ở Đức, nhưng gặp nhiều hạn chế và thường xuyên phải lo sợ bị trục xuất. Tuy nhiên có hai điểm cần lưu ý: Có thực là tất cả những người này đều đáp ứng được các điều kiện của quyền cư trú-cơ hội này không? Trong vòng 1 năm đó, họ có chứng minh được những yêu cầu để ở lại lâu dài, ví dụ như tự đảm bảo đời sống, chứng minh danh tính và quốc tịch?

Điều kiện của quyền cư trú này là gì? ?

Theo dự thảo của chính phủ, cần đáp ứng được các điều kiện sau: 5 năm cư trú liên tục ở Đức nhờ tạm dung, được phép hoặc được cấp thị thực, tuyên bố công nhận nền tự do dân chủ. Tuy nhiên những điều kiện này vẫn chưa được xác định rõ ràng.

Những điều kiện chưa cần đáp ứng: đảm bảo đời sống sinh hoạt, hộ chiếu hoặc chứng thực danh tính. Chính bởi quyền cư trú này có mục đích tạo cơ hội cho những người tới nay chưa có được những điều kiện nói trên chứng minh được trong thời gian 1 năm nhận quyền cư trú.

Ai bị loại khỏi quyền cư trú này, này cả khi người đó có đủ điều kiện?

Theo đề nghị hiện nay, những ai bị phạt tù hoặc phạt tiền từ 50 ngày trở lên (90 ngày nếu liên quan đến các tội do người nước ngoài gây ra theo luật thị thực hoặc luật tị nạn như nhập cảnh và cư trú ở Đức mà không có hộ chiếu hoặc thị thực) sẽ không được hưởng quyền cư trú này. Điều này cũng áp dụng cho những người trẻ tuổi bị phạt án treo hoặc phạt tù theo luật hình sự thanh thiếu niên.

Tuy nhiên cần phân biệt hình phạt dành cho thanh thiếu niên với các hình thức tạm giữ cảnh cáo và các bản án khác. Những hình thức này không được phép dẫn đến việc từ chối cấp quyền cư trú-cơ hội.

Ngoài ra, theo dự thảo luật của chính phủ, những ai thường xuyên cung cấp thông tin sai lệch hoặc dối trá về danh tính và quốc tịch của mình – để cố ý nhờ đó tránh được việc bị trục xuất – cũng sẽ không được hưởng quyền này.

Quyền cư trú này có áp dụng cả với các thành viên gia đình của người có quyền, ngay cả khi những thành viên này vẫn chưa sống 5 năm ở Đức?

Có! Theo dự thảo chính phủ, vợ/chồng hoặc bạn đời, con của người được hưởng quyền hiện đang sống cùng một hộ gia đình đều nhận được quyền này, ngay cả khi họ vẫn chưa sống 5 năm ở Đức, nếu họ đáp ứng được những điều kiện còn lại.

Nếu đáp ứng được 3 điều kiện (5 năm cư trú, không phạm tội, công nhận nền dân chủ) thì người ta phải làm gì?

Khi luật bắt đầu có hiệu lực (sớm nhất là vào tháng 12 năm 2022), họ sẽ phải đặt đơn xin được hưởng quyền cư trú-cơ hội ở sở ngoài kiều phụ trách họ.

Nếu nhận được quyền cư trú này, thị thực của họ sẽ là gì?

Ai được hưởng quyền cư trú-cơ hội sẽ nhận được giấy phép cư trú có thời hạn 1 năm, được phép đi làm – dù là tự kinh doanh hay làm cho chủ lao động.

Sau quyền cư trú này thì sao?

Theo dự thảo luật, sau 1 năm cư trú, người ta có thể chuyển sang chế độ được ở lại lâu dài nếu đáp ứng được những điều kiện sau: chuyển sang quy định được ở lại lâu dài dành cho thanh thiếu niên/người mới trưởng thành hội nhập tốt (14 – 20 tuổi, điều 25a luật cư trú), trong đó bao gồm cả bố mẹ và anh chị em, hoặc chuyển sang quy định ở lại lâu dài cho người trưởng thành hội nhập lâu bền (điều 25b luật cư trú). Nhờ những quy định này, họ cũng có cơ hội nhận được giấy phép cư trú cho khoảng thời gian lâu hơn.

Những điều kiện để chuyển chế độ này vẫn chưa được quy định rõ ràng, bởi vì ngay cả điều 25a và 25b luật cư trú có khả năng còn được thay đổi. Hiện tại, trong dự thảo luật có tính đến việc tạo cơ hội đáp ứng dễ hơn cho những ai đặt đơn, ví dụ: giảm thời gian trước khi được tạm dung (thời gian có mặt ở Đức), tăng độ tuổi người vừa trưởng thành.

Nếu không đáp ứng được những yêu cầu này, hiện trong dự thảo luật quy định người đó sẽ quay trở về chế độ tạm dung.

Cần phải làm gì trong 1 năm hưởng quyền cư trú này?

Quan trọng nhất là sau khi hết 1 năm, tất cả những điều kiện cơ bản để cấp thị thực phải được đáp ứng: (phần lớn) tự đảm bảo đời sống sinh hoạt, chứng minh được danh tính và quốc tịch, có hộ chiếu.

Những người được hưởng quyền cư trú này có sợ bị trục xuất không?

Điều này còn liên quan đến việc người đó đang sống ở bang nào. Ở một số bang như Rheinland-Pfalz, Thüringen, Hessen, Niedersachsen, Bremen, Nordrhein-Westfalen, Brandenburg và Schleswig-Holstein đã có những quy định dự đoán, tuy nhiên rất khác nhau. Ví dụ: không được phép tranh thủ phút cuối trục xuất những ai sẽ được hưởng quyền cư trú này. Ở các bang khác lại không có quy định này. Điều này phụ thuộc vào quyết định của từng sở ngoại kiều.

Chủ lao động có thể làm gì để hỗ trợ nhân viên của mình đáp ứng được các yêu cầu nói trên?

Tuy dự thảo luật không yêu cầu tác động của chủ lao động, nhưng họ có thể hỗ trợ nhân viên của mình bằng cách lưu ý cho họ về quyền cư trú này, giúp họ trong quá trình liên hệ với cơ quan nhà nước. Họ cũng có thể cung cấp những điều kiện làm việc tôt như ký kết hợp đồng lao động lâu dài, trả lương cao.

(Quelle: https://www.proasyl.de/news/drittstaatsangehoerige-aus-der-ukraine-was-aendert-sich-nach-dem-31-08-2022/)

Đối với nhiều công dân nước thứ ba cho tới nay chưa nhận được bảo hộ tạm thời hoặc một hình thức thị thực nào khác, họ chỉ được phép cư trú hợp lệ ở Đức cho đến hết ngày 31 tháng 8 năm 2022. Tiếp theo đó thì sao? Sau đây là những thông tin quan trọng nhất (lược dịch):

Quy chế cư trú tạm thời Ukraina – UkraineAufenthÜV

Nhờ quy chế cư trú tạm thời Ukraina, tất cả công dân nước thứ ba chạy nạn từ Ukraina tạm thời có quyền cư trú không cần thị thực cho đến 31.08. Từ 01.09, quy chế này tuy được thay đổi và gia hạn thêm tới ngày 30.11, nhưng chỉ được miễn thị thực 90 ngày kể từ khi nhập cảnh vào Đức.

Tất cả những ai nhập cảnh sau ngày 24.02.2022 cho đến ngày 03.06.2022 sẽ không còn được cư trú miễn thị thực sau ngày 31.08. Ai nhập cảnh sau ngày 03.06 thì sẽ áp dụng quy chế Ukraina ngày 01.07. Nghĩa là những người này sẽ được cư trú 90 ngày không cần thị thực kể từ khi nhập cảnh. Trong khoảng thời gian này, họ sẽ phải lo xin thị thực hợp pháp. Sau 90 ngày, nếu như vẫn không nộp đơn xin thị thực hoặc không được cấp thị thực thì họ sẽ không được coi là cư trú hợp pháp nữa.

Quyền yêu cầu bảo hộ tạm thời theo điều 24 luật cư trú chỉ với những điều kiện nhất định:

Công dân nước thứ ba chạy nạn từ Ukraina có quyền xin bảo hộ tạm thời theo điều 24 luật cư trú nếu như họ được bảo hộ quốc tế ở Ukraina, được định cư dài hạn hoặc chứng minh được họ không thể an toàn quay về quê hương định cư lâu dài. Đối với các nước Eritrea, Syrien và Afghanistan thì điều này dễ được chấp nhận. Nếu công dân nước thứ ba khác đặt đơn xin bảo hộ tạm thời, họ sẽ phải trình bày cụ thể và chi tiết, lý do vì sao mình không thể quay trở lại.

Ngoài ra, người nhà của người Ukraina và của những người được hưởng bảo hộ quốc tế tại Ukraina có thể nhận được quyền cư trú để bảo hộ tạm thời nếu đã lập gia đình tại Ukraina, không phụ thuộc vào việc họ có quay về quê hương được hay không. Người nhà bao gồm vợ/chồng/bạn đời (không kết hôn, cả đồng giới), trẻ vị thành niên và những họ hàng sống cùng hộ gia đình. Tuy nhiên, việc áp dụng quy định này ra sao còn phụ thuộc vào từng bang.

Các khả năng cư trú khác từ ngày 31.08

Thường thì công dân nước thứ ba nên sử dụng khoảng thời gian 90 ngày để có thể đáp ứng được các yêu cầu xin thị thực trung hoặc dài hạn. Những người đặt đơn xin cư trú trong khoảng thời gian nói trên không cần phải trải qua quá trình xét duyệt xin cấp visa (nghĩa là không phải quay trở về quê hương rồi nhập cảnh trở lại khi có visa). Họ được coi là nhập cảnh hợp pháp và có thể đợi ở Đức để xin cấp thị thực.

Tốt nhất là trước ngày 31.08, họ nên tới sở ngoại kiều để đặt đơn xin thị thực. Sở ngoại kiều sẽ kiểm tra trường hợp của họ và cho tới khi nhận được quyết định, họ vẫn được coi là cư trú hợp pháp. Chỉ bằng việc đặt đơn thì tác dụng giả định của điều 81 khoản 3 luật cư trú mới được áp dụng. Đơn đặt đúng hạn sẽ dẫn đến khả năng nhận chứng nhận giả định (Fiktionsbescheinigung), nghĩa là việc cư trú từ sau ngày 31.08 hoặc sau 90 ngày miễn thị thực cho tới khi sở ngoại kiều quyết định được coi là hợp pháp. Họ sẽ không phải bắt buộc rời khỏi Đức. Nếu trong khoảng thời gian chờ đợi, họ đáp ứng được các điều kiện xin thị thực khác, ví dụ như xin học ĐH, thì có thể nộp bằng chứng bổ sung cho sở ngoại kiều.

Tuy nhiên, điều này không mấy dễ dàng. Ngoài việc đáp ứng được các điều kiện xin thị thực, thường họ phải chứng minh được mình tự lo đảm bảo sinh hoạt, đáp ứng nghĩa vụ có hộ chiếu, đôi khi còn phải chứng minh khả năng tiếng Đức. Những khả năng có thể xin thị thực: đi làm, học nghề, học ĐH.

Ai bị bệnh nặng và không thể trở về quê hương, cũng nên thông báo điều này cho sở ngoại kiều. Trong trường hợp này, họ có khả năng được cấp thị thực theo điều 25 khoản 4 câu 1 luật cư trú (cư trú tạm thời trong thời gian điều trị), hoặc theo điều 25 khoản 3 kết hợp với điều 60 khoản 7 câu 1 (nếu căn bệnh này sẽ trở nặng nếu quay về), nếu thế họ sẽ cần chứng nhận của bác sĩ.

Nếu không có hộ chiếu thì tạm thời chưa thể bị đuổi về nước. Nếu vậy, họ sẽ nhận được giấy tạm dung (Duldung) – nếu trước đó đã đặt đơn xin cấp thị thực và bị từ chối. Nếu bị từ chối, họ không còn được coi là cư trú hợp pháp nữa, sẽ có nghĩa vụ phải rời khỏi biên giới Đức, chỉ là chưa bị trục xuất. Cũng phải lưu ý rằng, cả những người có giấy tạm dung cũng phải làm hộ chiếu.

Đặt đơn xin tị nạn là lựa chọn cuối cùng?

Cả những ai không có hộ chiếu Ukraina thì đặt đơn xin tị nạn thường vẫn đi vào ngõ cụt, bởi vì không chứng minh được mình gặp phải đe dọa ở chốn quê hương. Lựa chọn con đường đặt đơn xin tị nạn nghĩa là họ sẽ phải nhập trại, được chuyển đến một bang nhất định, một khu vực nhất định. Đặt đơn xin tị nạn cũng có nghĩa là trong quá trình xét đơn họ không được cấp thị thực. Nếu đơn bị từ chối thì cơ hội xin thị thực duy nhất chỉ còn là do các lý do mang tính nhân văn, chính trị.